Około-Kułak Antoni (1883–1940), ksiądz, wikariusz generalny archidiecezji mohylewskiej, działacz kulturalno-oświatowy. Ur. 31 III w Budogoszczy w gub. mohylewskiej w rodzinie drobnoszlacheckiej, był synem Franciszka, właściciela małego gospodarstwa rolnego, i Rozalii z Okuszków. W r. 1904 ukończył Seminarium Duchowne w Petersburgu, a w l. 1904–6 kształcił się w tamtejszej Akademii Duchownej. W r. 1906 został wyświęcony na kapłana. Pracował kolejno jako proboszcz w Zahaciu, nauczyciel religii w Smoleńsku, wikariusz w Pskowie i Petersburgu (parafia Św. Stanisława). W l. 1908–11 był proboszczem parafii Św. Kazimierza w Petersburgu. Założył tam progimnazjum polskie (po kilku latach liczyło ok. 500 wychowanków) oraz 3 koła charytatywne Tow. Św. Wincentego a Paulo. Głównie dla tego rodzaju organizacji zaczął wydawać w r. 1910 tygodnik „Pod Znakiem Krzyża”. Prowadził kółka samokształceniowe «Oświata» dla młodzieży i robotników. W r. 1908 założył miesięcznik „Wiara i Życie” wychodzący w języku polskim, łotewskim („Ticiba un Dzejwie”) i rosyjskim („Vera i Žiz’n’”) o łącznym nakładzie 70 000 egzemplarzy. Za artykuł Katolicy i staroobrzędowcy zamieszczony w „Wierze i Życiu” w r. 1911 został pozbawiony probostwa i skazany na 6 miesięcy pobytu na zesłaniu w Agłonie. W l. 1912–15 studiował na fakultecie rzymskim «Apollinaris», gdzie uzyskał doktorat z prawa kanonicznego. Owocem jego studiów była praca Administrativnoe ustranenie ot’ pastyrskoj dolžnosti v’ katoličeskom’ kanoničeskom prave (Pet. 1916). W r. 1915 powrócił do Piotrogrodu i został ponownie proboszczem. W l. 1916–18 pracował w Smoleńsku jako proboszcz i dziekan. Przypuszczalnie w czasie wojny został członkiem kapituły mohylewskiej. W r. 1918 arcbp Edward Ropp powołał go na wikariusza generalnego archidiecezji mohylewskiej. W czasie wojny opiekował się polskimi wychodźcami w Rosji.

Przypuszczalnie w r. 1918 O.-K. przyjechał do Polski i pracował w Radzie Głównej Opiekuńczej (RGO), w której był członkiem zarządu na terenie Małopolski i Wileńszczyzny. Napisał broszurę pt. Czem jest Rada Główna Opiekuńcza (W. 1919). E. Ropp. jako arcybiskup mohylewski rezydujący w Warszawie, a nie posiadający diecezji na terenie Polski, początkowo zachował jurysdykcję nad tymi księżmi archidiecezji mohylewskiej, którzy znaleźli się w Polsce. W r. 1921 utworzył sekretariat, którego kierownikiem został O.-K. Mianował go też wikariuszem generalnym i oficjałem sądu (1921–31). O.-K. został także prałatem Kapituły Metropolitalnej Mohylewskiej. W l. 1924–32 Ropp utrzymywał w Lublinie Instytut Misyjny wychowujący księży do pracy na Wschodzie. O.-K. należał do założycieli Instytutu i do jego rady kierowniczej. W celu szerzenia idei misji katolickich i zbierania funduszów na Instytut Ropp założył w r. 1921 Tow. Misyjne, którego wiceprezesem został O.-K. W l. 1927–32 O.-K. wydawał i redagował (do r. 1929 z Diodorem Kolpińskim) czasopismo pt. „Kitež”. Uchodził za znawcę problemów religijnych na Wschodzie i w tym charakterze występował na zjazdach w Polsce i za granicą. Jest autorem popularnego katechizmu w języku rosyjskim Kratkoe izloženie istin’ rimsko-katoličeskoj very (1. wyd. w r. 1906, 6. wyd. W. 1922). Ponadto ogłosił m. in. prace: Kościół w Rosji dawniej, obecnie i w przyszłości (Kr. 1928), Misja Polski na Wschodzie, dawniej, obecnie i w przyszłości (W. 1931). O.-K. był bibliofilem, miał kolekcję rzadkich ekslibrisów z wielu krajów, liczącą ok. 4 000 egzemplarzy. Zbiory te w większej części uległy zniszczeniu w czasie powstania warszawskiego. W r. 1921 otrzymał tytuł prałata papieskiego. W dn. 30 III 1940 został aresztowany przez Niemców i osadzony na Pawiaku, skąd 2 V t.r. wywieziono go do obozu Sachsenhausen-Oranienburg. Tam zmarł 2 VII 1940. Był odznaczony m. in. Orderem Polonia Restituta.

Klemensiewicz Z., Bibliografia ekslibrisu polskiego, Wr. 1952; Podr. Enc. Kośc.; Łoza, Czy wiesz, kto to jest?, (fot.); Olszewicz, Lista strat kultury pol.; Słown. Pracowników Książki Pol.; Elenchus cleri et ecclesiarum archidioceseos mohiloviensis in Russia, 1926–32; Elenchus omnium ecclesiarum et universi cleri archidioceseos mohiloviensis et diec. minscensis 1904–13; Schematyzm kościoła rzymskokatolickiego w Rzeczypospolitej Polskiej, Kr. (ok. 1925); – Bartoszewski W., Warszawski pierścień śmierci 1939–1944, W. 1970; Chwalewik E., Wojenne straty polskich zbiorów exlibrisów, Wr. 1949 s. 8; Jego Eksc. Księdzu Edwardowi Roppowi, arcybiskupowi mohylewskiemu, metropolicie Rosji…, W. (1927) s. 3 (fot. zbiorowa); Mysłek W., Kościół katolicki w Polsce w latach 1918–1939, W. 1966; Spustek I., Polacy w Piotrogrodzie 1914–1917, W. 1966; Wasilewski L., Proces Lednickiego, W. 1924; Zaremba Z., Wojna i konspiracja, Londyn 1957; – Lednicki W., Pamiętniki, Londyn 1963–7 I–II; – „Dwutyg. Diec. Wil.” 1911 s. 303; „Kitež” 1927 s. 6, 8–10, 1928 s. 58 (fot. zbiorowa), 1930 s. 102–3; – Około-Kułak A., Rodzina Około-Kułaków, W. 1950 s. 1–2, 21, 25–6 (na końcu wykres genealogiczny), (mszp. w posiadaniu J. Olczakowej, Klarysew koło Warszawy); – Informacje ks. prof. Aleksego Petraniego.

Tadeusz Górski